Vakif Kalin hadži Alija je sagradio, 1535. godine, džamiju i mekteb na prostoru gdje je nekada bila mala livada (turski čajirdžik), pa je otuda i mahala Kalin hadži Alijine džamije poznata kao Čajirdžik mahala. Džamija je bila osrednje veličine, sa kamenom munarom i krovom od šindre i ćeramide. Enterijer je bio od drveta. Harem džamije je ograđen zidom od ćerpiča, sa nekoliko prozora sa gvozdenim demirima. U zidu harema, prema ulici, nalazila se kamena zidana česma.
Džamija je srušena i groblje ekshumirano 1947. godine, te se na tom prostoru sagradila stambena višespratnica, ispred koje se nalazi parkovska površina. Godine 2004. projekat uređenja ove parkovske površine, Prešernovog trga, izradila je firma Arhe, d.o.o. iz Ljubljane. Međutim, radovi na realizaciji ovog projekta se prekidaju, te se, u dva navrata, pristupa arheološkim sondažnim istraživanjima na ovom lokalitetu. U ovome periodu se i naziv trga mijenja u naziv “Trg harem Kalin hadži Alijine džamije”. Prva arheološka istraživanja izveli su, početkom septembra 2005. godine, saradnici Zemaljskog muzeja BiH. Koncem septembra 2007. godine saradnici Muzeja Sarajevo nastavili su arheološka istraživanja.
Nova saznanja rezultirala su korekcijom Idejnog projekta arheološkog parka Trg harem Kalin hadži Alijine džamije, koji je izrađen 2006. godine u Zavodu, ne mijenjajući pri tom već predloženi koncept arheološkog parka. Finalno rješenje uobličeno je 2015. godine kroz Glavni projekat pejzažne arhitekture – Arheološki park “Kalin hadži Alijine džamije”.
Koncept projektnog rješenja se bazira na ideji arheološkog parka kao metodi integracije u prostorno tkivo grada, gdje se arheološko nalazište konzervira u svom izvornom okruženju i otvara za javnost. Primijenjeni su principi konzervacije postojećeg arheološkog nalaza i interpolacije novog trga metodom kontrasta. U svom vizuelnom identitetu arheološki park posjeduje dualistički karakter, kao što i samo ime govori: trg – harem. Prisustvo starog i novog također govori o dualizmu koji je neizbježan u integraciji ovog arheološkog lokaliteta. Park predstavlja “staro“ i u tom smislu se suptilnim intervencijama i metodama konzervacije naglašava sam arheološki lokalitet. Trg predstavlja “novi“ segment u ovom dualističkom odnosu i realiziran je u savremenom duhu.
Naručilac idejnog rješenja: Ministarstva prostornog uređenja i zaštite okoliša Kantona Sarajevo
Naručilac glavnog projekta: Općina Centar Sarajevo
autor: S. Karačević-Kapić, dipl.ing.arh. /stručni saradnik Zavoda