Sanacija, rekonstrukcija i restauracija džamije Kekeki Sinan ili Bakarevića

Džamija Kekeki Sinan nalazi se na uglu ulica Bakarevića i Hulusine na Bistriku. Izgrađena je prije 1515. godine i nazvana po osnivaču mahale Kekeki Sinanu (Jusufu). Pripada tipu mahalske džamije, četverougaone osnove, natkrivene četverovodnim krovom, sa kamenom munarom.

Po svojim dimenzijama (9,20 x 9,20 m), skladnoj proporciji i umjetničkoj vrijednosti detalja rezbarenih u drvetu, spada u značajnija ostvarenja ovog tipa džamija u Sarajevu.

Uz džamiju se nalazi groblje sa nišanima različitih formi i dimenzija, a u kamenom podzidu ograde harema nalazi se česma sa kamenim koritom, za koju se pretpostavlja da ju je podigao Kekeki Sinan. Bosanski namjesnik Sofi Mehmed-paša sagradio je uz džamiju mekteb, čija tačna lokacija danas nije poznata. U haremu je nekada postojalo i kameno turbe. Prema natpisu na turskom jeziku, na kamenoj ploči nad ulaznim vratima, džamiju je 1763/64. godine obnovio poznati sarajevski beg Mir hadži Abdulah.

Konstruktivna oštećenja na objektu

Kamena munara džamije oštećena je granatama u toku ratnih dejstava 1993. godine. Pri tome je dio munare iznad šerefeta, kaca sa krovom (kupom), srušen u potpunosti. Na samom tijelu munare usljed proboja granatom, nastalo je oštećenje zida munare i kamenog stepeništa. Jedan od stepenika od udara je pomjeren iz ležišta za cca 2 cm. Naknadno, u toku izvođenja radova rekonstrukcije i restauracije, utvrđene su horizontalne oscilacije, te otklon munare od vetikalne osi. Nakon izvršenih mjerenja utvrđene su nedozvoljene horizontalne oscilacije sa maksimalnom amplitudom oscilovanja cca 6 cm, te naginjanje munare prema jugozapadu sa otklonom od vertikale 58,0 cm i kontinuiranim trendom naginjanja. Paralelno sa naginjanjem munare konstatovano je i naginjanje jugozapadnog zida.

Projekat sanacije, rekonstrukcije i restauracije

Projekat sanacije, rekonstrukcije i restauracije obuhvatio je pomenute radove na objektu munare: sanaciju konstruktivnih oštećenja, rekonstrukciju i restauraciju koja je podrazumijevala upotrebu autentičnih materijala i konstruktivnih veza, te autentične proporcije, dimenzije i oblikovanje detalja. U toku rekonstrukcije, zbog navedenih odstupanja i sprečavanja neželjene razgradnje objekta, izrađen je Projekat sanacije temelja munare i zida džamije i ispravljanja munare. Projekat su izradili prof.dr Hamid Dolarević i prof.dr Zlatko Langhof, a obuhvata sljedeće faze:

• izradu armirano-betonskog prstena oko temelja munare;
• izradu novih betonskih temelja ispod postojećih sa ostavljanjem prostora za smještaj hidrauličnih presa;
• izradu novog temelja jugozapadnog zida munare;
• ispravljanje munare, sa balansiranim aktiviranjem hidrauličnih presa;
• uspostava sistema za monitoring (praćenje slijeganja i pomjeranja) pomoću geodetskih repera i deformetara.

Radovi sanacije temelja i ispravljanja munare su uspješno završeni. U toku izrade temelja uklonjen je sav loš materijal, gline i zaglinjen šljunak, te je fundiranje izvršeno u laporovitim glinama na dubini 0,00-2,35 m. Nakon konstruktivne sanacije objekta pristupilo se radovima rekonstrukcije i restauracije: porušeni dio munare iznad šerefeta rekonstruisan je uz upotrebu autentičnih materijala, kamena hreše i sedre čiji su blokovi povezani autentičnim načinom vezivanja, tj. željeznim klanfama. Poštujući autentične odnose i proporcije došlo se do zadovoljavajućeg rezultata i u vizuelnom smislu, te je jedan vrijedan spomenik kulture sačuvan od uništenja i zaborava.