Radovi sanacije, restauracije, rekonstrukcije i revitalizacije Panjine kule

Ishodne kuće su građene oko većih gradova, a u njima su ljetovali bogatiji građani. Veći broj takvih kuća postojao je i oko Sarajeva; neke su nazivane “kulama”- zbog konstruktivnih, oblikovnih i funkcionalnih elemenata koji posjeduju višestruku sličnost sa elementima odbrambenih kula srednjovjekovnih feudalaca.

Panjinu kulu je u 18. stoljeću, kao ishodnu-ljetnu kuću, izgradila sarajevska trgovačka porodica Panja. Po kuli je i ovaj dio grada dobio ime. Od 2008.godine vlasnik objekta je Općina Centar Sarajevo.
Objekat je izgrađen na tri etaže: suteren, visoko prizemlje i sprat. Unutrašnji prostor organizovan je po dispoziciji tipološki srodnih objekata. Suteren se koristio kao magaza; na drugoj etaži – visokom prizemlju smješteni su hajat i halvat, a na spratu divanhana, čardak, dva čardačića i abdesthana. U halvatu i čardacima nalazile su se musandere, a stropovi su izvedeni kao šišeta. U unutrašnjosti dominira drvo. Na objektu i danas uočavamo osobito rješenje posljednje etaže, čatme, sa fasadom raščlanjenom nizom prozora, koja je konzolno “prepuštena” preko donje etaže na sve četiri strane objekta, jedinstveno na ovom području.
Prije agresije 1992/95. godine objekat je bio velikim dijelom ruiniran, pojedini dijelovi kompleksa, kao avlijski zid sa kapijom i pomoćni objekat, su u potpunosti nestali. Nastala ratna oštećenja krova i zidova dovela su objekat u ruševno stanje.

Na osnovu Projekta hitne sanacije, 2008. godine, izvedeni su radovi demontaže konstruktivnih elemenata, koji su predstavljali opasnost zbog mogućnosti daljnjeg obrušavanja konstrukcije. U potpunosti je demontirano krovište sa pokrovom. Nakon demontaže krovišta, izvedena je potporna konstrukcija za stabilizaciju horizontalnih međuspratnih konstrukcija, a zatim privremena krovna konstrukcija.

Radovi I faze sanacije, restauracije, rekonstrukcije i revitalizacije objekta otpočeli su oktobra 2009.godine i obuhvatili su:

– demontažu postojeće dotrajale konstrukcije
– sanaciju konstruktivnih elemenata koji se zadržavaju
– restauraciju i rekonstrukciju svih konstruktivnih elemenata koji su uništeni ili se demontiraju zbog dotrajalosti
– izvođenje svih završnih radova na objektu
– izvođenje radova predviđenih izvedbenim projektima vodovoda i kanalizacije, te elektro-instalacija

Stvarno stanje zidova moguće je bilo utvrditi tek nakon demontaže privremene zaštitne konstrukcije sprata, te demontaže međuspratne konstrukcije između prizemlja i sprata. U toku radova donesena je odluka da se očuva kompletan zapadni zid, zdravi dijelovi ostalih zidova, te zdravi horizontalni serklaži od međusobno spojenih parova drvenih greda (hatula). Zadržavanjem zidova od ćerpiča, očuvana je bit forme objekta: originalna linija suženja zidova prizemlja, koji se sužavaju od 60cm u osnovi, do 50cm u nivou krune zida; četiri originalna prozorska otvora i otvor ulaza u objekat, te originalna trasa i dijelovi hatula.
Na sjevernom zidu od ćerpiča, u nivou prizemlja, postojala je deformacija zida sa uvlačenjem prema unutrašnjosti objekta, što je posljedica ukupne deformacije objekta pod pritiskom terena, u nivou suterena. Sanacija i restauracija izvršena je nakon ispravljanja zida.
Konstrukcija suterena, prizemlja i sprata restaurirana je prema postojećoj originalnoj konstrukciji, sa svim detaljima. Restaurirani su i autentični arhitektonski elementi bosanske ishodišne kuće – kule: krov šatorastog oblika sa pokrovom od šindre, čardaci sa doksatima i niz prozora, sa demirima i mušepcima na sve četiri fasade objekta.

II faza – Projekat enterijera

Kula je izgrađena kao stambeni i individualni objekat, obnovom je promijenila autentičnu namjenu u namjenu reprezentativnog i javnog prostora. Projektom uređenja enterijera, prezentirani su, ali i revitalizirani segmenti tradicionalne stambene opreme u bosanskoj kući: abdesthana, musandera sa zidanom peći sa lončićima u glavnom čardaku, mobilijar – sećije, sinije, peškuni, tekstilni elementi, ćilimi, zarići, serdžade…

III faza- Projekat vanjskog uređenja

Projektom vanjskog uređenja predviđeni su radovi fizičkog obezbjeđenja objekta, izgradnja drvene ograde oko imanja, ravnavanje i uređenje terena, sadnja autentične vegetacije, te obnova kaldrmisanih staza oko objekta.